ГБУ ДО РС(Я) Республиканский центр

психолого-медико-социального сопровождения

Экзээмэни ситиhиилээхтик туттарарга субэлэр

Yорэнээччилэргэ субэлэр

Практическай психология сулууспатын специалистарынан бэлэмнэннэ

         Системалаахтык бэлэмнэнии – ситиhии торуотэ

Уорэтиэхтээх матырыйаалгын барытын куннэринэн аттаран араар. Холобур, бугун бу темалары уорэтиэхтээхпин, сарсын – атыттары. Ол графигы хайаан да толорорго дьулус.

Бэйэн биологическай чаhыыгын билэн тутуhа сатаа: «куорэгэйдэр» – сарсыарда оттугэр улэлэрэ тахсыылаах буолааччы, онтон «мэкчиргэлэр» - кун иккис анарыгар.

Ойдуохтээх тема5ын ойгор уорэтэ сатаама, илиистэргэ сурун тугэннэрин сурунан ыл. Сурунар кэмнэр ойгор ордук хатанан хаалар.

Хатылыыр матырыйаалгын схема, таблица, быраабыла, формула быhыытынан онороннун костор сирдэргэ ыйаталаан кэбис: холодильникка, оронун, телевизор, остуол урдугэр…

Бэлэмнэнэр бириэмэ5эр сынньалан уонна улэ  кэмнэрин солбуhуннаран биэр: улэ5э - 40-50 мунуутэ, сынньаланна – 10-15 мунуутэ.

Санааны кото5уу ньымаларын туhан

Экзээмэн иннинэ хаста эмэ бу «аптаах тыллары» хатылаа, ол эйиэхэ комолоhуо5э, санаа5ын оро куурдуо5э:

«Мин тугу барытын кыайабын».

Ойдоо: тас костуун улахан оруоллаах!

Бастатан туран, ыраастык, киhи хара5ар наhаа быра5ыллыбат гына танын. Экзээмэн кэмигэр косметиканан улуhуйэр соччото суохтук, олуонатык костуон соп.

Психологтар этэллэринэн, танаскар халлаан куох он арааhын тутун. Оччо5уна бэйэ5эр дьону тардыан, итэ5этиэн, собулэтиэн. Халлаан куох он араас коруннэрэ дьон икки ардыгар ойдоhуу атмосфератын уоскэтэр кыахтаах.

Экзээмэн иннинээ5и кун учугэйдик утуй. Ол туhугар кофены, кока-коланы иhимэ (кинилэр мэйиини оро куурдэллэр), эккин-хааннын хамсатан улэлээ (сылайаннын кытаанахтык утуйуон), кимтэн эмэ массаж онороругар кордос, эбэhээт суун (дууска, ванна5а, тазикка).

Экзээмэннэ эппиэттии тахсаргар…

Экзээмэн бириэмэтигэр бэйэ5ин эрэллээхтик тутун, бэйэн эрэ куускэр эрэн, ол гынан баран наhаа кэрээнэ суох буолума.

Оскотун билбэппин дии саныыр буоллаххына, ыксаама-уолуйума, а5ыйах мунуутэ тугу да санаабакка5ын олоро тус. Хаста да диринник оро тыын, «аптаах тылларгын» бэйэн искэр хатылаа, уоскуй: син биир тугу эмэ ойдуо5ун. Ойгор туох киирбитин барытын суруйан ис, онтон холбоон учугэй эппиэти биэриэххэ соп.

Эппиэккин бэлэмнииргэр ыарахан боппуруостан са5алыы сатаама, онтон сылтаан атын боппуруостаргар бэлэмнэммэккэ хаалыаххын соп. Ол иhин маннай билэр, судургу дии санаабыт боппуруоскуттан са5алаа.

 «Мин бэйэбитэн тутулуктаа5ы барытын оноруом. Экзамены хайаан да туттарыам».

«Мин бугун саамай тахсыылаахтык улэлиибин. Мантан ыла элбэ5и ситиhиэм. Урдуккэ тардыhан барыа5ым».

Экзээмэннэ бараары тураннын:

Сотон ортотугар диэри тиийэр тымныы ууга хаамыталаан бэйэ5ин чэбдигирт.

Сарсыарда муоста5а, сиргэ, окко, асфальга да буоллун атах сыгынньах сылдьаннын ыгылыйыыгын, тынааhыннын таhаарыа5ын, куускэр куус эбиэ5ин.

 Уута иhин! Кини энергийэни эбэр уонна сэргэхситэр куустээх.

Биир ыстакаан ууну бытааннык сыпсырыйан иhин, ол кофетаа5ар ордук комолоох буолуо5а.

Сарсыардаанны аhылыккар миннигэстэ сиэ, эбэтэр рафинад саахары экзамен иннинэ эмэн сиэ.

Бараары туранныт куустуhун! Собулуур киhигит кууhан туран куускутугэр куус эбиэ5э, санаа5ытын бо5ордуо5э.

Тылынан экзээмэн

Ситиhиин угус отто бэйэ5эр тоhо эрэллээхтик туттаргыттан тутулуктаах. Тоhо кыалларынан  конотук тутун, экзээмэни тутааччыны кытары кэпсэтэргэр кини хара5ын утары коро сатаа, тугу этэрин быhа туспэккэ5ин эрэ иhит. Эппиэттиир кэмнэр наhаа симиктик санарыма.

Хаhан ба5арар экзэмэнээтэр эппиэттииргэр бэйэн санаа5ын этэргин  ордорор.  

Сорохтор экзээмэн иннинэ бити-билгэни тутуhааччылар. Холобура, ситиhиилээхтик туттарбыт экзээмэн кэмигэр кэппит  «дьоллоох» танастарын наар кэтэ сатыыллар,  иннинээ5и кун баттахтарын суумматтар уо.д.а. Оскотун эhиэхэ талисман эбэтэр бит-билгэ бэлиэтэ кууhу-уо5у, эрэниилээх буолууну эбэр буолла5ына, онон туhаныаххытын соп.

 Тиэhинэн эппиэттиир экзээмэннэ бу быраабылалары тутус:

• «Ыксаабакка эрэ тиэтэй» диэн ос хоhоону тутуhар ордук: уксугэр ыксыы сылдьан ыйытык этиитин ситэ ойдообокко сыыhа эппиэти суруйаллар. Ол иhин этиини хаста да бол5ойон аах, оччо5уна ыйытыыны  сопко ойдоон, хоруйугар ал5аhыан суо5а. 
• Эппиэттэргин ойдуур боппуруостаргыттан са5алаан суруй. Бириэмэ5ин умнума: ыарахан, эбэтэр ойдооботох боппуруостаргын кэнникигэ хааллар, олорго иккистээн эргийэн кэлиэххин соп.
• Оскотун соптоох эппиэти кыайан талбатаххына, бэриллэр варианнартан торут соп тубэспэттэрин сотуталаа: биир-икки орпут варианнартан соптоо5ун булар добон.
• Мунаахсыйар боппуруоскар бэйэн ис санаа5ар эрэнэн, курдаттыы таайаннын суруй.